Προσαρμογή και ανυπόστατα "για πάντα"

Οι πρώτες μέρες είναι δύσκολες.Τώρα το ''πρώτες μέρες" δεν ξέρω πως ακριβώς προσδιορίζεται για τον καθένα μας.Πόσες μέρες είναι οι πρώτες μέρες;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει απάντηση.Πάντως όλα παίρνουν το δρόμο τους σιγά σιγά.Αυτόματα.Γιατί όλα είναι στο μυαλό μας.Εμείς το βάζουμε σε σκέψεις.Η συνήθεια το βάζει σε σκέψεις.Εμείς το υποχρεώνουμε να ανακαλεί μνήμες και στιγμές.Και να σκέφτεται ότι δεν θα ξαναυπάρξουν τέτοιες. Υποσυνείδητα έχουμε μια συγκεκριμένη ώρα στη μέρα μας που θα κάνουμε απολογισμούς και θα βυθιστούμε στην κατάθλιψη.Ναι κι εγώ έτσι κάνω.Και είμαι η προσωποποίηση της κατάθλιψης.Εκ φύσεως μελαγχολική ασχέτως του τι δείχνω προς τα έξω.Βυθιζόμαστε λοιπόν και βουρκώνουν τα μάτια μας. Κάπου διάβασα "Μα όσο κι αν κλαις γι'αυτό που έχασες ,βαθιά μέσα σου ξέρεις. Τα δάκρυα είναι που δεν αγαπήθηκες αρκετά.Αρκετά ώστε να κρατήσει". Πόση αλήθεια κρύβεται σε αυτή τη φράση; Αυτό που αλήθεια πονά είναι η πραγματικότητα , το γεγονός ότι δεν ήσουν εκείνη που θα του άλλαζε τη ζωή,που θα τον οδηγούσε στην υπέρβαση, που θα τον έκανε να μην σκέφτεται τα εμπόδια .Ενώ εσύ ήσουν διατεθειμένη να δώσεις , να ανοίξεις την ψυχή σου , να τη δει γυμνή και να την κάνει ο,τι θέλει.Και να σε πληγώσει.Όμως εκείνος επέλεξε την εύκολη λύση παρά τις υποσχέσεις και τις δικαιολογίες.Καλύτερα η πικρή αλήθεια παρά οι ψευδαισθήσεις.Η δύναμη της θέλησης μπορεί να καταφέρει πολλά.Όπου υπάρχει θέληση ,υπάρχει και τρόπος.Η θέληση σε σπρώχνει στο αντικείμενο του πόθου σου έστω κι αν οι συγκυρίες δεν βοηθούν.Παρόλα τα δεν πρέπει.Έτσι λοιπόν ανακαλύπτεις τι πραγματικά συμβαίνει. Δεν ήταν τόσο δυνατό ώστε να κρατήσει.Και μαθαίνεις να ζεις με αυτή την πραγματικότητα.Που πονάει πολύ.Αλλά όταν πραγματικά το θελήσεις,τότε θα προχωρήσεις παρακάτω.Μόνο όταν το επιτρέψεις στον εαυτό σου.Όταν απελευθερώσεις το μυαλό σου.Όταν το αφήσεις να αναπνεύσει.Όταν πάψεις να του επιβάλεις να σκέφτεται στιγμές που ανήκουν στο παρελθόν.Οι στιγμές είναι εκεί για να μας θυμίζουν ότι ο κάθε άνθρωπος έρχεται στη ζωή μας για να αποκομίσουμε κάτι , να πάρουμε ένα μάθημα, ένα όμορφο συναίσθημα. Τι κι αν δεν προχώρησε; Δεν μπορείς να το αλλάξεις. Δεν γυρίζει πίσω όσο κι αν το θες.Ή μάλλον όσο κι αν υποχρεώνεις το μυαλό σου και τον εαυτό σου να θέλει να γυρίσει πίσω σε σένα ,εκείνο δεν γυρίζει.Γιατί μετά από ένα χωρισμό όλα φαντάζουν αδύνατα. Κανένας δεν θα σου προσφέρει αυτά που σου έδωσε εκείνος. Ναι έτσι είναι . Θα σου προσφέρουν όμως άλλα , πιο όμορφα.

Κι εγώ ξέρω ότι δεν έχω επιτρέψει στον εαυτό που να αναπνεύσει. Και είμαι υπεύθυνη για τον πόνο που νιώθω.Και αναλαμβάνω τις ευθύνες.Και όσο κι αν ακούγεται παράλογο θέλω να πονέσω .Θέλω να εξαντλήσω κάθε πτυχή αυτής της ιστορίας.Να τα αναλύω ώρες ολόκληρες, να κλαίω μέχρι να μην μπορώ άλλο.Να βγάλω ο,τι νιώθω από μέσα μου. Να μην μείνει το παραμικρό να με πονάει μετά από καιρό.Θέλω να τελειώνω με τις υποθέσεις μου.Όσο χρόνο κι αν μου πάρει , όσο κι αν με αφήσει πίσω.Βέβαια έτσι αυξάνω κατά πολύ τη σημασία και την αξία του ανθρώπου που μου προκαλεί θλίψη και των στιγμών μας. Αλλά αργότερα θα τα απομυθοποιήσω. Έτσι λειτουργώ δυστυχώς ή ευτυχώς.
Ίσως έχω ακόμα τις ελπίδες της επιστροφής.Κι αυτό δεν μπορώ να το ελέγξω.

Είμαι χαρούμενη όμως.Ναι πολλές φορές μέσα στη μέρα είμαι χαρούμενη. Με απλά πράγματα που συμβαίνουν.Αλλά είμαι.Καλά μην φανταστείτε ότι όλη μέρα κλαίω.Προς θεού.
Θέλω να με δει να μεγαλώνω ,κατά βάθος.Να με δει να αλλάζω. Και να σκέφτεται ότι είχε την ευκαιρία να μεγαλώνει κι εκείνος μαζί μου αλλά την άφησε.Και είμαι σίγουρη ότι όταν γίνει αυτό , εγώ ίσως θα πονάω για άλλον ή ίσως θα είμαι χαρούμενη και ευτυχισμένη μαζί με κάποιον άλλον. Και δεν θα νιώσω την ευχαρίστηση της μετανόησης. Ή μάλλον θα νιώθω άλλου είδους ευχαρίστηση. Της ζωής που θα απολαμβάνω.

Το για πάντα και το ποτέ
ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Μάρω Βαμβουνάκη "Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης"

"Μα μου ορκίστηκες πως θα μ'αγαπάς για πάντοτε" φωνάζει απελπισμένος κάποιος που τον εγκαταλείπουν.Καμία λέξη δεν είναι πιο ασταθής όσο το "ποτέ" και το "πάντα" στα ανθρώπινα.Ειδικά στον έρωτα καλύπτει με ειλικρίνεια μονάχα την ώρα που προφέρεται.Είναι στα μυστήρια δικαιώματα του μυστήριου έρωτα κι αυτό.Θα πρέπει να το γνωρίζουμε από την αρχή ,από τη στιγμή που μέσα μας ανθεί η ερωτική ανάγκη. Κι ύστερα , το πρόσωπο που ερωτευόμαστε δεν είναι πάντοτε αληθινό ή δεν είναι το μόνο πρόσωπο του άλλου.Δεν είναι ολόκληρο και ενιαίο το πρόσωπο του άλλου.Με άλλο χαρακτήρα ξεκινάς μια σχέση και με άλλο χαρακτήρα βρίσκεσαι με τον καιρό."Δεν σε αναγνωρίζω ..!" είναι τόσο συνηθισμένη αυτή η απελπισμένη κραυγή στις σχέσεις.Και δεν προκύπτουν από υποκρισία πάντοτε τούτες οι δυσάρεστες , συντριπτικές κάποτε,εκπλήξεις.Είναι γιατί ο ανθρώπινος ψυχισμός θυμίζει χώρα αβυσσαλέα.Και ο ίδιος μας ο εαυτός πολλά "δεν τα αναγνωρίζει" στον εαυτό του.Πολλά "δεν το περίμενα από μένα ποτέ". Πως να εγγυηθείς και να προσφέρεις ένα κυριολεκτικό "πάντα", ένα πρόσωπο σταθερό και συνεπές όταν δεν το κατέχεις; Πώς να δώσεις κάτι που δεν έχεις;Πώς να ορκιστείς για έναν άγνωστο εαυτό στον άγνωστο εαυτό του άλλου;

Αυτό το απόσπασμα με συγκλόνισε. Παρεπιπτόντως όλο το βιβλίο είναι ένα αριστούργημα.Στο δια ταύτα.Το "για πάντα" και το "ποτέ" είναι για να ησυχάσουν μέσα οι ανασφάλειες μας.Από φόβο μη χάσουμε ζητάμε αυτά τα "για πάντα". Για να παραμυθιάσουμε τον εαυτό μας. Το για πάντα του καθενός έχει διαφορετική διάρκεια. "Για πάντα : μέχρι να τελειώσει αυτό που νιώθω για σένα", "για πάντα : για μια ολόκληρη ζωή , "για πάντα : μέχρι αύριο το απόγευμα". Δεν προσδιορίζεται.Δεν μπορεί να προσδιοριστεί.Και ποιος σου λέει εσένα ότι αύριο το πρωί δεν θα γνωρίσεις κάτι καινούργιο που θα σε συναρπάσει και θα αναιρέσεις τα για πάντα που έδωσες, τα για πάντα που υποσχέθηκες; Ποιος σου λέει ότι με τον καιρό δεν θα αλλάξεις τα θέλω σου και δεν θα ανακαλύψεις ότι αυτό που πραγματικά ζητάς δεν σου το προσφέρει το άτομο στο οποίο χάρισες το για πάντα σου;
Οι άνθρωποι δεν αρκούνται στη στιγμή. Θέλουν ασφάλεια.Σκέφτονται το μετά. Και δεν λέω ότι είναι λάθος αυτό.Σαφώς κανένας δεν θέλει να πληγωθεί.Αλλά είναι ειρωνεία να ζητούν απεγνωσμένα ένα "για πάντα" ενώ γνωρίζουν καλά, βαθιά μέσα τους ότι δεν υφίσταται.Θέλουν να βρουν μία επιπλέον δικαιολογία για να κατηγορούν τον άλλον μετά από ένα χωρισμό. Να έχουν έναν επιπλέον λόγο για να ξεσπάσουν. Όλοι επιθυμούμε τα "για πάντα". Αλλά καλό είναι να μη μένουμε στα λόγια γιατί έχει αποδειχθεί ότι οι πράξεις μιλάνε δυνατότερα.

all these stories we were told , never seem to come along 

only moments really last then they fade into the past

Σύννεφα

Και τι είναι καλύτερο λοιπόν;
Να αποφεύγεις καταστάσεις που εξ αρχής δεν έχουν μέλλον;
Ή να ζεις στιγμές έστω κι αν γνωρίζεις ότι μετά θα πονάς;

Ήρθε η ώρα να ξυπνήσω απ'το παραμυθάκι που είχα φτιάξει στο μυαλό μου.
Ξέρετε όλα φαίνονται πιο όμορφα πάνω σε αυτό το συννεφάκι που βρίσκομαι.
Όλα δικαιολογούνται.Όλα συγχωρούνται.Όλα συμβαίνουν καταλάθος.

Τα σύννεφα όμως διαλύονται κάποια στιγμή.
Έρχεται το φως της αλήθειας και με τη λάμψη της εξαφανίζονται.
*Σιγά σιγά εξαφανίζονται.
Αυτό το σιγά σιγά είναι επώδυνο.
Πέφτεις απότομα από εκεί και δεν συνηθίζεις αμέσως στα καινούργια δεδομένα.
Ο χρόνος τα γιατρεύει όλα . Δεν ξέρω. Έχω ανάγκη να πιαστώ από κάπου , να πιστέψω σε κάτι , να ελπίζω . Ο χρόνος.


Και τελικά ήταν τίποτα αληθινό πάνω σε αυτό το συννεφάκι;
Ναι.
Εγώ ξαπλωμένη στα πόδια σου και το πρόσωπό σου, τα μάτια σου που με κοίταζαν.
Μόνο οι στιγμές είναι αληθινές.
Τα λόγια χάνονται.Τα λόγια είναι αερικά.
Τα λόγια πληγώνουν.Και ιδιαίτερα όταν ανακαλύψεις πως ήταν ψεύτικα.

Μόνο οι στιγμές μένουν.
Μένουν εκεί.Γιατί τότε έζησες.
Μένουν εκεί.Και σου θυμίζουν όμορφα συναισθήματα.
Μένουν εκεί.Και σου θυμίζουν ότι κάτι πήγε στραβά.
Μένουν εκεί.Και σου θυμίζουν το συννεφάκι.
Μένουν εκεί.Και αναδύονται μυρωδιές στην ατμόσφαιρα στη θύμησή τους.
Μένουν εκεί.Και σε πονάνε γιατί δεν πρόλαβες να ζήσεις κι άλλες ενώ τόσο το ήθελες.

Πτώση.

Και μετά τίποτα δεν δικαιολογείται. Τίποτα δεν συγχωρείται.
Τα πάντα πονάνε.
Πέφτεις απότομα στο έδαφος.
Χτυπημένα χέρια,πόδια,γόνατα.

Τσακισμένη καρδιά.

Και καλείσαι να σηκωθείς. Να σταθείς όρθιος. 
Να δώσεις ένα τέλος.

Πόση δύναμη απαιτεί κάτι τέτοιο;
Την έχεις αυτή τη δύναμη;
Δεν θες όμως είσαι υποχρεωμένος γιατί το συννεφάκι δεν αντέχει άλλο.Του λείπουν στιγμές αλλά είναι γεμάτο με λόγια.Ψέματα.

Και με πονάει καρδούλα μου που δεν θα χαθώ ποτέ πια στα μάτια σου.
Που δεν θα νιώσω τη ζεστασιά της αγκαλιάς σου.


Και με πονάει ακόμα πιο πολύ η σκέψη ότι οι στιγμές μας ήταν τόσο σημαντικές μόνο για μένα.

                                                        it never would have worked out ,
                                                        it only would have made us cry,
                                                        it's better that you're gone now,
                                                        it's good we didn't even try.




                                                                                                                   Θα μου λείπεις.

Βόλτα

Πόσες φορές έχω φαντασιωθεί αυτή τη σκηνή.

Βλέπω το μαύρο αμάξι από μακριά.

Συνεχίζω με σταθερό βήμα κατευθυνόμενη προς αυτό.

Ανοίγω την πόρτα.

Μπαίνω μέσα.

Κάθομαι.

Βγάζω το CD από την τσάντα.

Το βάζω να παίξει.

Ανοίγω τα παράθυρα.

Πατάω play.

Βάζεις μπρος.

Αμίλητοι. Στην Εθνική. Με τα παράθυρα ανοιχτά διάπλατα.

Υπό τον ήχο αυτού του τραγουδιού.

Κάποια στιγμή σταματάς.

Με αρπάζεις ,με φιλάς και μετά..

Τα λόγια περισσεύουν.

                                                    just take your place in the driver's seat

Παυσίπονα

Άνοιξα την πόρτα.Μπήκα μέσα.

Κοίταξα τον εαυτό μου στον καθρέφτη.

Τι σημασία είχε το πώς ήμουν; Τίποτα δεν άλλαζε μέσα μου.

Άνοιξα τη βρύση της μπανιέρας στο ζεστό.

Άφησα το νερό να τρέξει.

Ξεντύθηκα.

Όπως πάντα έβαλα διστακτικά το πόδι μου για να ελέγξει αν το νερό ήταν αρκετά ζεστό.

Υπό άλλες συνθήκες ήταν εντάξει.

Σήμερα δεν αρκούσε το ζεστό. Έπρεπε να είναι καυτό.

Μπήκα μέσα.

Κάθισα κάτω σε εμβρυακή στάση με το νερό να τρέχει.

Πήρα τη λαβή της βρύσης και την τοποθέτησα στο ύψος της καρδιάς μου,έτσι ώστε το καυτό νερό να πέφτει σε εκείνο το σημείο.

Ανακούφιση.

Λυτρώθηκα.

Δεν πονούσα πια.

Μόνο οι ατμοί στο πρόσωπό μου έκαναν την ατμόσφαιρα αποπνικτική.

Δεν με ένοιαζε όμως.

Τα πάντα μπορούσα να αντέξω για αυτή την ανακούφιση που ένιωθα .

Μετά από λίγη ώρα ,όντας σταυροπόδι στη μέση της μπανιέρας , έκλεισα τη βρύση.

Πόνος ξανά.

Κάθε σκέψη που έκανα πόναγε περισσότερο.

Χτύπαγε εκεί.Στην καρδιά.

Προδοσία, ψέμα , απώλεια.

Μία ήταν η λύση.

Άνοιξα ξανά την βρύση και τοποθέτησα πάλι τη λαβή της στο ύψος της καρδιάς μου.

Το καυτό νερό έπεφτε εκεί που όφειλε να πέσει.

Θεωρούσα ότι ήταν υποχρεωμένο να με λυτρώσει.

Λες και ήταν μία από τις υποχρεώσεις του.

Η σημαντικότερη .

Ευτυχώς δεν με απογοήτευσε.

Είναι όπως τα παυσίπονα που τα παίρνεις και σε ανακουφίζουν για ένα διάστημα από τον πονοκέφαλο. Μόλις τελειώσει η δράση τους , επανέρχεται ο πόνος.

Έτσι επανερχόταν και σε μένα ο πόνος κάθε φορά που επιχειρούσα να κλείσω τη βρύση και να έρθω αντιμέτωπη με τον ''πονοκέφαλο'' της καρδιάς μου.

Για πόσο καιρό όμως μπορείς να παίρνεις παυσίπονα; 

Έρχεται η στιγμή να μάθεις να ζεις χωρίς αυτά.

Να δεις κατάματα την αλήθεια , τους λόγους που σου προκαλούν τέτοιους πονοκεφάλους .

Δεν ξέρω για αύριο.

Πάντως σήμερα θα ήθελα να κοιμηθώ στη μπανιέρα, μαζί με τα παυσίπονα μου.

                                 Κυριακή ο χρόνος.

 

 

Αποστάσεις , μαθηματικά , ζωή.

Άλλο 20 και 25, 45 και 50 , 34 και 39.

Και άλλο 16 και 21.

Αλήθεια πόσο μεγάλη είναι η απόσταση από τα 16 στα 21 ; Τεράστια.

Αν είχαμε μια χρονογραμμή και τοποθετούσαμε τα νούμερα πάνω της , το 16 από το 21 θα απείχε μόνο 5 μονάδες, πέντε μέτρα, πέντε εκατοστά ,πέντε χιλιοστά. 

Πέντε χρόνια μόνο; 

Όχι . 

Στη γλώσσα των μαθηματικών τέτοιου είδους αποστάσεις είναι μικρές. 

Στην πραγματική ζωή όμως 5 χρόνια ισοδυναμούν με μεγάλα χάσματα, μεγάλες διαφορές.

Διαφορετικά θέλω , διαφορετικές προτεραιότητες , διαφορετικός τρόπος σκέψης , διαφορετικός τρόπος ζωής .

Γιατί μπλέκουμε σε καταστάσεις που εξ αρχής δεν έχουν μέλλον;

Όλοι λένε ζήσε το κι ας μην οδηγεί πουθενά.

Όμως κανείς δεν σκέφτεται τον πόνο που συνεπάγεται μια τέτοια απόφαση.

Πόνος γιατί δεν πρόλαβες να το ζήσεις , πόνος γιατί ήθελες κι άλλα να δώσεις και γιατί όχι να πάρεις.

Πόνος που δεν προχωράει . Οι νόμοι της φύσης δεν σε αφήνουν.

Ο πιο λογικός και συνειδητοποιημένος παίρνει την απόφαση. 

Ναι ,ναι για να μην πληγωθείς αργότερα.

Μπορεί αυτό να αποτελεί δικαιολογία. Μπορεί αν είσαι τυχερός όντως να ενδιαφέρεται για σένα.

Αλλά τι σημασία έχει; 

Το αποτέλεσμα παραμένει ίδιο.

Βγάλ'τα πέρα μόνος τώρα.

Κάπου διάβασα : Ποιο είναι πιο αληθινό: τα λίγα δευτερόλεπτα της φωτογράφησης ή τα χιλιάδες αναπολώ των επόμενων χρόνων ; Εσύ απέναντι μου ή εσύ πίσω από κάθε άλλο πρόσωπο;

los años no perdonan ,solo te ruego que me des una noche de amor,solo pido una noche mas que me vuelvas a engañar..

Χρώματα

Περπατήσαμε. Φτάσαμε.

Πρώτη εγώ και μετά εσύ.

Ανεβήκαμε τα σκαλάκια.

Τρία ήταν θυμάμαι.

Έσπρωξα την πόρτα.Μπήκα μέσα.

Ήξερα ότι ήσουν πίσω μου.

Σταμάτησα.

Μπήκες κι εσύ.

Κοίταξα γύρω μου.Μα γίνεται να βρίσκομαι στην Ισπανία;

Όχι.Η Ισπανία ήρθε σε μένα.

Ήταν γεμάτο με κόσμο.

Περιεργάστηκα τον χώρο. Είχε κάτι το μαγικό.

Αυτή η ατμόσφαιρα του σε έκανε να χάνεσαι.

Ελάχιστος φωτισμός.Μόνο μικρά λαμπάκια από εδώ κι από εκεί.

Κάτι πορτατίφ παλιά , με μισοχαλασμένες λάμπες.

Έτσι ήταν το ντεκόρ. Και καναπεδάκια. Και μικρά τραπεζάκια.

Και εσύ πίσω μου. 

Ήθελα να σου πω ότι δεν μ'αρέσουν οι ψηλές καρέκλες με τα ψηλά τραπέζια ,ξέρεις σαν αυτές στα μπαρ. 

Αλλά πριν το καταλάβω καθόμουν ήδη σε μία τέτοια.

Κι εσύ απέναντί μου.

Ήμασταν εγώ κι εσύ . Μόνο.

Δύο κορόνες.

Στην υγειά μας.Έκανα και μία πρόποση ψιθυριστά.

Δεν μιλάγαμε πολύ.

Είπες πως η κορόνα για σένα είναι νερό.

Φυσικά.Μιλάει η εμπειρία και ο πότης .

Πως μπορώ εγώ να την βγω μαζί του στο ποτό; σκέφτηκα.

Δεν το έβαλα κάτω. Είπα στον εαυτό μου πιες ,πιες όσο μπορείς περισσότερο.

Χάζεβα το χώρο. ΄

Ήξερα ότι είχες καρφωμένα τα μάτια σου πάνω μου.

Το αισθανόμουν.

Κάθε φορά που γύρναγα να σε κοιτάξω , τα μάτια μου συναντούσαν τα δικά σου.

Τα δικά σου ήταν ήδη εκεί.

Και μετά το χάος. 

Τα κοίταγα βαθιά. Ο χρόνος σταμάταγε. Προσπαθούσα να ξεχωρίσω τα χρώματα.

Μου χαμογελούσες. Και αυτά έλαμπαν . Και έπαιρναν το σχήμα του μισοφέγγαρου.

Και τα τσίνορά σου έντονα. Μαύρα. Μέσα από αυτά ξεπηδούσαν τα χρώματα της θάλασσας. Ή μάλλον του πράσινου. Ή του γκρι; 

Ή μάλλον όλα μαζί. Ναι αυτό ήταν. Όλα μαζί. Η θάλασσα, τα βράχια, τα αρμυρίκια . 

Δροσιά μου άφηναν τα μάτια σου. 

-Δώσε μου το χέρι σου.

-Ορίστε.

-Όχι αυτό, το άλλο.

-Α ναι , σωστά.

-Κοίτα εδώ διαφορά.

Γέλασες.

-Εεε δεν έχω μικρά δάχτυλα.

-Έχεις όμορφα δάχτυλα.

-Τι έπαθες εδώ;

-Α τίποτα από την κούραση έγινε.

-Δεν σε προσέχουν εκεί;

-Όχι με βασανίζουν.

-Πονάς;

-Όχι , καθόλου. Απλά βγήκε και θα φύγει.

Στο χάιδεψα.

-Τι έπαθες;

-Τίποτα.

-Πες μου.

-Απλά , θα φύγεις.

-Ναι αλλά θα ξανάρθω.

-Ναι σωστά . Θα ξανάρθεις.

-Τα δάχτυλα σου θα χάνονται στα δικά μου κάθε φόρα. Τα δικά μου θα καλύπτουν τα δικά σου.Θα τα προσέχουν .

Ναι. Όπως εσύ εμένα.Θα με πρόσεχες. 

Ναι με πρόσεξες. Και με έσωσες.

Από εσένα.

                                                                                          "Σε μία ακόμα νύχτα εδώ , μαζί σου" είπα ψιθυριστά.